4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’ un 1’ nci maddesi;”Bu Kanun amacı, kamu yararına uygun olarak tüketicinin sağlık ve güvenliği ile ekonomik çıkarlarını koruyucu, aydınlatıcı, eğitici, zararlarını tazmin edici, çevresel tehlikelerden korunmasını sağlayıcı önlemleri almak ve tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini özendirmek ve bu konudaki politikaların oluşturulmasında gönüllü örgütlenmeleri teşvik etmeye ilişkin hususları düzenlemektir.”
1985 yılında Avrupa Topluluğu Konseyi sekiz “evrensel tüketici hakkı”nı kabul ve ilan etmiştir;
- Temel ihtiyaçların karşılanması hakkı,
- Güvenlik ve güven duyma hakkı,
- Mal ve hizmetleri serbestçe seçme hakkı,
- Bilgi edinme hakkı,
- Eğitilme hakkı,
- Tazmin hakkı,
- Temsil hakkı,
- Sağlıklı bir çevreye sahip olma hakkı.
4077 sayılı Kanun’ un 23’ ncü maddesi, bu kanunun uygulanması ile ilgili her türlü ihtilafa “tüketici mahkemeleri”nce bakılcağını öngörmüştür.
Kanun’ un 3/e maddesinde “tüketici” tanımı”bir mal veya hizmeti ticari veya mesleki olmayan amaçlarla edinen, kullanan ya da yararlanan gerçek ya da tüzel kişi” olarak tarif edilmiştir.
Kanun’ un 4’ ncü maddesinde;”ayıplı mal”;”Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda ya da reklam ve ilanlarında yer alan veya satıcı tarafından bildirilen veya standardında veya teknik düzenlemesinde tespit edilen nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan ya da tahsis veya kullanım amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren maldır.” Ayıplar; açık ayıp, gizli ayıp, hukuki ayıp ve ekonomik ayıp’ lardır.
Tüketicinin ayıplı mala ilişkin hakları; 4077 sayılı Kanun’ un 4 ncü maddesinde tüketicinin taraf olduğu her türlü sözleşmede ayıp halinde tanınan seçimlik hakları düzenlenirken, 13 ncü maddesinde özel olarak, garanti belgesi ile satılan malların ayıplı olması durumunda sağlanan haklar düzenlenmiştir.
Tüketicinin seçimlik hakları; sözleşmeden dönme, malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi, ayıp oranında bedel indirimi ve ayıbın ücretsiz olarak giderilmesi(ücretsiz onarım)’ dir.
Tüketicinin açık ayıp ihbar süresi, malın teslim tarihinden itibaren 30 gün’dür. Gizli ayıp halinde malın teslim tarihinden itibaren azami 2 yıllık süre ile sınırlıdır. Kanun’ da “zamanaşımı” olarak tanımlansa da bu sürler hak düşürücü sürelerdir. Konut ve tatil amaçlı taşınmazlarda hak düşürücü süre 5 yıl’dır. Ayıplı malların neden olduğu zararların giderimi 3 yıllık süre içinde talep edilebilir.Bu süre, zarar görenin maldaki ayıbı ve imalatçının/üreticinin kim olduğunu öğrendiği veya öğrenebileceği günden itibaren başlar. Bu talepler, malın piyasaya sürüldüğü tarihten itibaren 10 yıl içinde yapılmalıdır. Ayıp, satıcının ağır kusuru ya da hile ile tüketiciden gizlemişse bu süre uygulanmaz.
TKHK’ nun 4/A maddesinde “ayıplı hizmet” tanımlanmıştır.Buna göre;”sağlayıcı tarafından bildirilen reklam ve ilanlarında veya standardında veya teknik kuralında tespit edilen nitelik ve niteliği etkileyen niceliğe aykırı olan ya da yararlanma amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan beklediği faydayı azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren hizmetler, ayıplı hizmet kabul edilir.”
Tüketici mal ve hizmet alımında yapılan sözleşmeler; Satıcı veya sağlayıcının tüketiciyle müzakere etmeden, tek taraflı olarak sözleşmeye koyduğu, tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde iyi niyet kuralına aykırı düşecek biçimde(Medeni Kanun m.2) tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme koşulları “haksız şart”tır.(4077 sayılı Kanun m.6/1, Yönetmelik m.4/d)
Eğer bir sözleşme şartı önceden hazırlanmışsa ve özellikle standart sözleşmede yer alması nedeniyle tüketici, içeriğine etki edememişse, o sözleşme şartının tüketiciyle müzakere edilmediği kabul edilir Bu genel işlem şartları geçersizdir. ( Kanun m.6/3, Yönetmelik m.5/1)
Tüketici hukuku kapsamında; konut amaçlı taşınmaz alımı,gayri ticari taşıt alımı, taksitle satışlar, devre tatil sözleşmesi, paket tur sözleşmeleri, kampanyalı satışlar, kapıdan satışlar, mesafeli sözleşmeler, internet alışverişleri, tüketici kredileri, kredi kartları, süreli yayınlar, abonelik sözleşmeleri, garanti belgesi, tüketici sorunları hakem heyeti başvuru ve süreci ile sonlandırılması, malın toplatılması, servis ve bakım hismetleri sorunları konusunda dava takip ve danışmanlık hizmetleri faaliyetlerimiz kapsamındadır.
Alpertunga Budak
Avukat
Alpertunga Budak Hukuk & Danışmanlık Bürosu