Kooperatif, üyelerinin ekonomik düzeyini geliştirme amaçlı bir örgütlenmedir. Bir kişinin tek başına ekonomik gücü ile yerine getiremeyeceği imkan ve şartları kooperatif birleştirdiği ekonomik güçle halledebilir. Ortak sayısı sabit değildir. Sermaye ve pay sayısı da ortak sayısı ile bağlantılı olarak değişir.
Anayasa’ nın 171’ nci maddesi kooperatifçiliğin geliştirilmesini desteklemektedir.
1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’ nun 1’ nci maddesi;”Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif denir.
Kanun’ un 2’ nci maddesi;”Bir kooperatif en az 7 ortak tarafından imzalanacak anasözleşme ile kurulur. Anasözleşmenin ticaret sicili müdürlüğünce yetkilendirilmiş personel huzurunda imzalanması gerekir. İlgili Bakanlık faaliyet konuları itibarıyla kooperatifleri sınıflandırmaya, çalışma bölgeleri oluşturmaya, kooperatif kuruluşu için asgari ortak sayısından az olmamak üzere ortak sayısı ve kooperatif kurulmasına yönelik diğer şartlar ile usul ve esasları belirlemeye yetkilidir. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar ilgili Bakanlık tarafından çıkarılacak tebliğ ile belirlenir. Yapı kooperatifleri ile konusuna taşınmaz mal temliki dahil bulunan diğer kooperatiflerin anasözleşmelerinde ortaklara taşınmaz mal temlik edileceği hakkındaki taahhütler başka bir resmi şekil aranmaksızın muteberdir. Sermaye miktarı sınırlandırılarak kooperatif kurulamaz. Kooperatif adını ancak bu kanuna göre kurulmuş teşekküller kullanabilir. Kooperatifler ve üst kuruluşlarının ünvanlarında, kamu kurum ve kuruluşlarının isimlerine yer verilemez.
Kanun’ un 42’ nci maddesi;”Genel Kurul bütün ortakları temsil eden en yetkili organdır. Yönetim Kurulu üyelerini, Denetçiler Kurulu üyelerini ve gerektiğinde tasfiye kurulunu “Genel Kurul” seçer.
Özel hukuk tüzel kişisi olan kooperatiflerin faaliyetleri amaçları ve çalışma konuları ile sınırlıdır.
Kooperatif ortaklarının hak ve yükümlülüklerinin dayandığı ilkeler; “kişisel katkı ilkesi” ve “eşitlik ilkesi”dir. Genel Kurul’ a katılma hakkı, oy hakkı, bilgi alma hakkı, denetleme hakkı, “iptal davası” açma hakkı, yönetim kurulu üyelerine karşı “sorumluluk davası” açma hakkı, çıkma hakkı üyelerin katılma ve koruyucu haklarıdır.
Kooperatifler; konu, yer, aldıkları kaynak açısından, ölçek açısından sınırlandırılabilir. Konu açısından; üretim, tüketim, tarım, kredi ve sigorta kooperatifleri örneklerinde olduğu gibi çeşitlendirilebilir. Yer aldıkları kaynak açısından; 1163 sayılı Kanun’a veya özel kooperatif yasalarına tabi olanlar şeklinde ayrıma tabi tutulabilirler. Ölçek açısından; kooperatifler ve büyük kooperatifler olarak tasnif edilirler.
Kooperatiflerin kuruluşu, işleyişi, lüzumunda dağılma ve tasfiyesi, dava-takip işlemleri gibi hukuki süreç ve olguları için büromuz danışma ve hukuki yardım hizmeti sağlamaktadır.
Alpertunga Budak
Avukat
Alpertunga Budak Hukuk & Danışmanlık Bürosu